Hassas Teraziler
Laboratuvar Terazilerinin Doğru Seçimini Nasıl Yaparsınız?
Dünyamızda var olan her şeyin bir ağırlığı vardır ve bu yüzden de doğru tartım ve tartım yöntemleri çok önemlidir. Dolayısıyla tartımda kullandığınız terazilerin de doğru tartması bu süreçte en önemli olan konudur. Her alanda kullandığınız teraziler farklı bir özelliğe ve duyarlılığa sahiptir. Bu yüzden de doğru laboratuvar teraziyi doğru yerde kullanmalısınız.
Üretim sektöründe kullandığınız laboratuvar terazi leri içinde aynı durum söz konusudur. Peki doğru laboratuvar teraziyi nasıl seçebilirsiniz?
Laboratuvar terazisi seçimi yaparken, teraziyi ne amaçla kullanacağınızı (ilaç tartımı, kimyasal madde tartımı, analiz çalışması, vb.) göz önünde bulundurmalısınız. Her laboratuvar terazinin farklı bir okuma sınırı vardır. Bunu siz laboratuvar terazisinde, sıfırdan sonra basamak sayısı olarak görürüsünüz.
Örneğin, 0.000001g’lık bir laboratuvar terazisinde okunabilirlik 1μg’dır. Laboratuvar terazisinin okuyabildiği en küçük değer (terazinin okunabilirliği), terazini tartım kapasitesi vb. gibi teknik ve fiziksel birçok özelliği ile sizin gereksinimlerinizi sağlayabilecek terazi olmasını sağlamalısınız.
Laboratuvar terazi seçimine başlarken, tartımda istediğiniz teknik özelliklere sahip iki tip laboratuvar terazi olduğunu hatırlamalısınız. Bunlar;
1.Laboratuvar analitik terazileri, tartım sonucunu virgülden sonra 4 ile 7 basamak (0.0001g) aralığında gösterir.
Bu basamak sayısı da okunabilirlik olarak belirtilir. En yaygın analitik teraziler, sıfırdan sonra dört ile beş ondalık sayı sonucunu gösterir ve genellikle tozu, sıvı veya katı halde olan kimyasalları ve ilaçları tartmak için kullanabilirsiniz. Maksimum kapasite 500g kadar çıkabilir.
Analitik terazilerin içinde yer alan, mikro teraziler son derece hassas ölçümler gerektiren uygulamalar için kullanabileceğiniz altı ondalık noktaya kadar sonuç görüntüler.
Ultra mikro teraziler ise en hassas ölçüm yapan terazilerdir ve virgülden sonra 7 basamağa kadar (0.1 μg) ölçüm bu terazilerde yapabilirsiniz.
2.Laboratuvar hassas teraziler ise virgülden sonra 1 basamak ile 3 basamak ( 0.1 g-0.001g) arasında ölçüm yapabilen cihazlardır. Analitik terazilerle karşılaştırıldıklarında daha az hassasiyete ve okunabilirliğe gereksinim duyduğunuzda bu terazileri kullanabilirsiniz.
Ayrıca yüksek kapasitede tartım yapmak isterseniz, bu terazilerin tartım kapasiteleri, analitik terazilere göre yüksek olduğundan ve kilogram seviyesinde tartım yapabildiklerinden bu terazileri yüksek kapasiteli tartımlarınızda da kullanabilirsiniz Laboratuvar terazi üreticileri, ürünlerinin seçiminde yol gösterecek teknik özellikleri belirtmişlerdir. Bunlar;
a) Tartım aralığı /maksimum Tartım kapasitesi,
b) Okunabilirlik,
c) Terazi doğruluğu,
d) Tekrarlanabilirlik,
e) Doğrusallık,
f) En küçük tartım miktarı (USP 41),
g) Çalışma sıcaklığı,
h) Doğruluk sınıfı,
i) Tartım kefesi,
j) Bilgisayar bağlantısı,
k) Terazi iç haznesi,
l) Terazi kabini.
a) Tartım Aralığı
Terazi tartım aralığı terazi üreticileri tarafından belirlenir ve sizin dikkatli bir şekilde takip ederek en yüksek tartım yapacağınız aralık için terazi seçimi yapmalısınız. Maksimum tartım ağırlığından daha büyük bir ağırlık teraziye konulursa terazide hasar meydana gelebileceğini her zaman göz önünde bulundurmalısınız.
O yüzden terazi seçimi yapılırken 
uygulama esnasında tartım yapacağı numunenin 2 katı kadar kapasiteye sahip bir terazi seçimi yapılabilirsiniz.
Örneğin düzenli olarak 100g‘lık bir tartım yapılacaksa 200g’lık kapasiteye sahip terazi seçilebilirsiniz.
b) Okunabilirlik
Terazinin maksimum tartım kapasitesiyle ilgili bir parametredir. Ölçülen numunenin kütlesine ve bu numunenin ölçüleceği doğruluğa dikkat etmelisiniz.
Analiz yanlış yapıldığında, beklentilerinizi ya da istediğiniz sonucun oluşmadığı bir duruma neden olabilir.
Bu yüzden eğer 0.0001g okuma yapması gereken bir tartım için terazi seçimi yapacaksa, 0.00001g okuma kapasitesinde olan terazi seçmelisiniz. Böylece tartım için en iyi hassaslığı elde etmiş olacaksınız.
c) Terazide Doğruluk
Analitik terazinin doğruluğuna ilişkin olarak, eğer 100g’lık bir tartım yapıyorsanız ve 0.01g / 10mg’lık okunabilirliğe sahip terazi ile 1mg doğrulukla çalışma yapmak istiyorsanız, tartım sonucunun 1mg olup olmadığını söyleyemezsiniz.
1mg okunabilirliğindeki bir terazi size uygunzi doğruluğunu hesaba katarsanız, 0,1 mg çözünürlüklü (okunabilirlik) analitik bir terazi sizin için daha doğru bir sonuç almanızı sağlayacaktır.
d) Tekrarlanabilirlik
Bir terazinin, aynı numune ile, aynı ölçüm koşullarında tekrarlanan tartımında aynı sonucu elde etme durumudur. Sizden gelen soruların çoğu, analitik teraziler ile ilgili olarak ticari örneklerde "tekrarlanabilirlik” olarak tanımlanan parametrelerle ilgilidir. Terazinin tekrarlanabilirliği ne kadar iyi olursa sonuçlarınızda daha doğrulukta almış olacaksınız.
e) Doğrusallık
Terazinin tartım aralığındaki terazi hatası olarak ifade edilir. Eğer teraziyi çok sınırlı bir tartım aralığında kullanılıyorsanız, kalibrasyonu, tartımı yapacağınız noktada yapmalısınız. Bu çok önemlidir. Çünkü, hata, ölçümler sırasında test edildiğinden tüm tartım aralığı için hata saptanır ve ayarlama yapılır.
f) Minimum Tartım Miktarı (USP 41)
Özellikle ilaç ile ilgili bir tartım söz konusuysa, USP tarafından belirlenen, terazinizin teknik özelliklerine bağlı olarak, terazide tartıma başlayabileceğiniz en küçük miktarı belirlemeniz gerekmektedir. Bu işleminizi nasıl yapacağınız USP 41 tarafından belirtilmiştir.
Ayrıca terazi sağlayıcı firmalar bunu kendi teknik dökümanlarında belirtirler ve bu sağlayıcı firmalar bunu sizin için sertifikalandırırlar. Burada size düşen görev, sizin tartıma başlayacağınız miktara göre terazi seçiminizi yapmanız ve bunu sertifikalandırmanızdır.
g) Çalışma Sıcaklığı
Terazi üreticisinin uygun ölçüm için garanti ettiği çeşitli sıcaklıklardır. Bu nedenle, çalışma sıcaklığı ortamı her yerde faklı olduğundan, terazi kullanacağınız ortamlarda kalibre edilmelisiniz. Aksi takdirde yanlış ölçümlere neden olmuş olacaksınız.
h) Doğruluk Sınıfı
Doğrulama birimi ile ilgili olarak maksimum izin verilen hatalarla ifade edilir. Eğer terazinizi, karşılığı değer olan bir tartımda, alım satım işlemlerinde kullanıyorsanız, terazinizi bu özelliğe sahip olarak seçmiş olmalısınız ve ulusal yasal metroloji kurumundan terazinizi sertifikalandırmalısınız.
i) Tartım Kefesi
Ölçümü yapılacak olan numunenin en az büyüklüğüne eşit olarak seçmelisiniz. Ayrıca kefenin yuvarlak ya da kare biçiminde olmasını da uygulamaya göre seçilebilirsiniz.
Standart olarak, tartım kefesi, paslanmaz çelik teknolojisi (manyetik olmayan) ile üretilen kefe olarak seçilmesini tavsiye ediyoruz. Hava akımını engelleyen kabin ise elektrostatik yüklü olmayan, plastikten yapılmış olan olarak seçmeniz çalışmanızda daha fazla hassasiyet sağlayacaktır.
j) Bilgisayar Bağlantısı
Günümüzde neredeyse bütün laboratuvar terazileri yazılım içerirler. Bunun için sizin gereksinimlerinize bağlı olarak USB veya RS-232 bağlantılarına sahip teraziler seçebilirsiniz. Ayrıca terazi içindeki uygulama için geniş ekran isteniyorsa dokunmatik ve renkli ekran sizin için yararlı bir özellik olacaktır.
k) Terazi İç Haznesi
Çoğunlukla alüminyum (daha çok yasal metrolojik terazilerde) kaplıdır. Ayrıca, daha düşük maliyet ve kimyasal maddelere karşı dayanıklılık sağlayan iç kısmı plastik kaplı terazi de seçebilirsiniz. Kullanımınıza bağlı olarak ve çalışmanıza göre uygun seçimi yapabilirsiniz.
l) Terazi Kabini
Analitik teraziler, terazi içindeki numuneyi dış ortamdaki hava akımını engelleyici kabin içerirler. Terazi kullanım amacınıza göre (yüksek hassasiyete ihtiyacınız varsa)farklı kabin boyutlarını seçebilirsiniz.
Ama büyük kabinli terazi seçmeniz, tartacağınız numunenin boyutunun büyük olacağı durumlarda size avantaj sağlayabilir. Çoğu terazilerde, tartım mekanizması, tartım kefesinin hemen altındadır ve bu teraziler daha az maliyetlidir. Daha hassas teraziler de ise (d=0,1 mg) tartım mekanizması terazinin arka kısmındadır.
Ayrıca terazi kabinleri ortamın elektrostatik yükü veya tartılan sıvının iyon yükü sizin için bir problemse bunları gideren sistemlere sahip terazi seçebilirsiniz.
Ayrıca isteğinize bağlı olarak kabinlerin otomatik ya da elle açılmasını sağlayan sistemi içerecek şekilde seçiminizi yapılabilirsiniz. Bu da size titreşim yapmadan terazi kabininizin açılmasını sağlayarak çalışmadaki hassasiyetinizi artıracaktır.
Bazı durumlarda iyon halinde bulunan maddeleri içeren numuneleri, bu işlemde hatalı tartım sonucu alabilirsiniz. Bu durumda, tartım mekanizmasının, tartım kefesinden oldukça uzak olduğu (tartım mekanizmasının terazinin arkasında olduğu) terazileri tercih etmek sizin için yararlı olacaktır.
Terazi seçerken, eğer metrolojik bir terazi kullanacaksanız cihazın tip onay belgesi olup olmadığını kontrol etmelisiniz. Doğrulama işlemi sırasında, onaylayan birimler, terazinin uygun metrolojik özelliklere ve sınırlar içerindeki sıcaklık hatasına sahip olup olmadığını sizin için kontrol edeceklerdir.
Terazide tartım sonuçlarının hafızada terazi hafızasında tutmak istiyorsanız bunun için terazi seçimi yapılırken bu seçeneği de göz önüne almalısınız. Ya da ara bağlantılar ile bilgisayar ortamına sonuçların atılabileceği özellikteki teraziler seçilmelisiniz.
Bu özelliklerin dışında, terazilerde olmasını istediğiniz ya da ek bağlantılar yapmak istediğiniz durumda buna uygun özellikteki terazileri seçebilirsiniz. Bunlardan; eğer printer ile sonuçlarınızı çıktı olarak basmak istiyorsanız, GLP özellikli ya da sadece basit çıktı alabileceğiniz versiyonları göz önüne almasınız.
Eğer pipet kalibrasyonu içinde terazi kullanacaksanız bu özelliği karşılayan terazi özelliklerini seçilmelisiniz. Yoğunluk ölçümünü de yapmak istiyorsanız, bu yoğunluk kitini de ayrıca istemelisiniz. Bütün bu bahsettiğimiz özellikler, farklı terazilerde farklı olarak ürüne yansıtılmıştır. Burada kullanıcı olarak sizlerin öncelikli olarak yapacağınız tartım uygulamalarınız için istediğiniz teknik (tartım kapasitesi, terazi tekrarlanabilirliği, okunabilirlik, terazi doğruluğu vb.) ve fiziksel (kabin ve kefe boyutu, bilgisayar bağlantıları vb.) özellikleri daha önceden belirleyip daha sonra size uygun teraziyi seçmeniz daha doğru olacaktır.